Loading...
Yapım işi sözleşmelerinin uygulanması aşamasında önemli bir konu olan ve İdare ile Yükleniciler arasında sık sık uyuşmazlıklara neden olan yeni birim fiyat tespiti, Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22. maddesinde düzenlenmiştir.
30 Temmuz 2025 Tarihli ve 32971 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile yapılan değişiklikler ile Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22. maddesi tamamen değiştirilmiş ve yeni birim fiyat tespitinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu değişiklikler ilanı veya duyurusu 1 Eylül 2025 tarihi ve sonrasında yapılan ihalelere ilişkin sözleşmelerde uygulanacaktır. İlanı veya duyurusu 1 Eylül 2025 tarihinden önce yapılan ihalelerde, sözleşme 1 Eylül 2025 tarihinden sonra imzalansa dahi değişiklikten önceki düzenlemeler uygulanmaya devam edilecektir.
Bu çalışmada yapım işlerinde yeni birim fiyat tespiti konusundaki düzenlemeler değişiklik öncesi ve sonrası olmak üzere karşılaştırmalı olarak incelenecektir.
Yeni birim fiyat testinin yapılacağı hallere ilişkin düzenlemeler karşılaştırıldığında herhangi bir değişiklik yapılmadığı görülmektedir.
Buna göre yeni birim fiyat tespiti, 12 nci maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri için söz konusu olacaktır.
Aynı şekilde yeni birim fiyat tespitinin İdare ve Yüklenici tarafından birlikte yapılacağı kuralında da bir değişiklik yapılmamıştır.
Hesaplanacak ilave işlerin bedellerinin; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödeneceği düzenlemesi de aynen muhafaza edilmektedir.
Yeni birim fiyat tespitinde kullanılacak analizlere ilişkin ikinci fıkraya “Birim fiyat tespiti yapılacak olan iş kaleminin/iş grubunun tanım, tarif ve yapım şartları idare tarafından belirlenmek kaydıyla…” ibaresinin eklendiği görülmektedir. Bu değişiklik uyarınca yeni birim fiyat tespitinde kullanılacak analizlere esas olmak üzere İdarelerce birim fiyat tespiti yapılacak olan iş kaleminin/iş grubunun tanım, tarif ve yapım şartlarının belirlenmesi gerekmektedir.
Kullanılacak analizler konusunda 22. maddenin ikinci fıkrasında önceki düzenlemeye paralel şekilde dört farklı analiz türüne yer verilmiş ve bu analizlerin belirtilen sıralamaya uyularak kullanılacağı belirtilmektedir. 4 bent halinde düzenlenen analizlerde ise tek değişikliğin (a) bendinde olduğu görülmektedir. Önceki düzenlemede Yüklenicinin teklifi ekinde İdareye sunduğu analizler ifadesi yer almakta iken uygulamada isteklilerin tekliflerinin ekinde analiz sunma durumu olmayıp, isteklilerce sadece aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında analiz sunması söz konusu olduğundan teklif ekinde sunulan analizler ifadesi maddenin değişiklikten sonraki halinde yer almamaktadır. Diğer bentlerde yer alan analiz türlerinin önceki düzenlemeler ile aynı olduğu görülmektedir.
İkinci fıkranın güncel ve ilanı veya duyurusu 1 Eylül 2025 tarihi ve sonrasında yapılan ihaleler ve bu ihalelere ilişkin sözleşmelerde uygulanacak hükmüne göre kullanılacak analizler aşağıdaki sıralamaya uyularak belirlenecektir:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
Analizlere uygulanacak rayiçler konusunda üçüncü fıkranın ilk cümlesinin aynen muhafaza edildiği ve “İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:” düzenlemesine yer verildiği görülmektedir. Dolayısıyla önceki düzenlemedeki olduğu gibi analizlere üçüncü fıkradaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilecektir. Ancak yine kaynakların verimli kullanılması ilkesinin gözetilmesi gerekmektedir.
Bunun haricinde üçüncü fıkrada önceki düzenlemeden farklı olarak kullanılacak rayiçler konusunda sözleşme konusu işte fiyat farkı verilmesinin öngörülüp öngörülmemesine göre bir ayrıma gidilmiş ve rayiçlerin güncellenmesine ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir.
Analizlerde olduğu gibi analizlere uygulanacak rayiçler konusunda da “Yüklenicinin teklifi ekinde İdareye sunduğu rayiçler” ifadesi kaldırılarak sadece “Yüklenicinin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler” ibaresine yer verilmiştir. Bunun haricinde analizlere uygulanacak rayiç türleri konusunda bir değişikliğe gidilmediği; önceki düzenlemede olduğu gibi varsa yüklenicinin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler, kamu kurum veya kuruluşlarınca yayımlanmış rayiçler, ihaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan rayiçler ve İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış yerel rayiçler olmak üzere 4 rayiç çeşidinin korunduğu görülmektedir. Önceki düzenlemede kullanılacak rayiçler 4 bent halinde düzenlenmiş iken, yapılan değişiklikle fiyat farkı verilmesi öngörülen işlerde 5, fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen işlerde ise 4 bent halinde rayiçlere yer verilmiştir. Fiyat farkı ödenmesi öngörülen işlerde fazladan bir rayiç olmasının nedeni, kamu kurum veya kuruluşlarınca yayımlanmış rayiçler konusunda ihalenin yapıldığı yılda yayımlanmış rayicin bulunması ve ihalenin yapıldığı yılda yayımlanmış rayiç bulunmamakla beraber bu rayicin ihale tarihinden sonra yayımlanması durumuna göre ikili bir ayrıma gidilmesinden kaynaklanmaktadır.
Fiyat farkı ödenmesi öngörülen işlerde rayiçler, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks baz alınarak güncellenmekte/indirgenmekte; fiyat farkı ödenmesi öngörülmeyen işlerde ise proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks baz alınarak güncelleme yapılmaktadır.
Güncelleme yapılırken alt endeksin kullanılması gerekmekle beraber alt endeksin belirlenemediği durumlarda endeksin kullanılacağı belirtilmektedir. Bu kapsamda
Yüksek Fen Kurulu(https://yfk.csb.gov.tr/rayic---tuik-eslestirme-endeksleri-i-113350) ,
İller Bankası(https://www.ilbank.gov.tr/storage/uploads/reports/iller-bankasi-as-birim-fiyat-rayicleri-tuik-eslestirme-listesi.pdf) ve
Karayolları Genel Müdürlüğü(https://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Duyurular/KGMRayic-Tuik.pdf) tarafından Rayiç – TÜİK Eşleştirme Listeleri yayımlanmıştır.
Bunun haricince Yüksek Fen Kurulu tarafından güncel aylık birim fiyat ve rayiç listesi(https://yfk.csb.gov.tr/aylik-guncel-rayic-ve-birim-fiyat-listeleri-i-113351) yayımlanmaya başlanmıştır.
Mevzuat değişikliği sonrasında fiyat farkı ödenmesi öngörülen işlerde kullanılacak rayiçler ve güncellenmesi/indirgenmesine ilişkin düzenlemeler aşağıdaki şekildedir:
Varsa yüklenicinin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler: Fiyat farkı ödenmesi öngörülen işlerde rayiçlerin ihale tarihinin içinde bulunduğu ay itibarıyla güncellenmesi öngörüldüğünden bu rayiçler, herhangi bir güncelleme yapılmaksızın kullanılabilecektir.
Kamu kurum veya kuruluşlarınca yayımlanmış rayiçler: Bu rayiçler konusunda ise ikili bir ayrıma gidildiği görülmektedir. İhalenin yapıldığı yılda kamu kurum veya kuruluşlarınca yayımlanan rayiçler bulunuyorsa, bu rayiçler ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, rayiçlerin yayımlandığı tarihin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılacaktır. (İhale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks/ Rayiçlerin yayımlandığı tarihin içinde bulunduğu aya ait alt endeks) Rayiçlerin ihalenin yapıldığı yıl içinde birden fazla kez güncellenerek yayımlanması durumunda ihale tarihinden önce yayımlanan son rayiçler esas alınacaktır.
İhalenin yapıldığı yılda kamu kurum veya kuruluşlarınca yayımlanmış rayiç bulunmamakla beraber bu rayicin ihale tarihinden sonra yayımlanması halinde ise, yayımlanan rayiç fiyat, ilk defa yayımlandığı tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile indirgenerek kullanılacaktır.(Rayicin ilk defa yayımlandığı tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks/İhale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks)
İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan rayiçler: Yeni fiyat hesabının yapılacağı işin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, benzer nitelikteki yapım işinin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılır. (Yeni fiyat hesabının yapılacağı işin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks/Benzer nitelikteki yapım işinin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks)
İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış yerel rayiçler: Proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile indirgenerek kullanılır. (Proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks / İhale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks)
Güncelleme/indirgeme yapılacağı belirtilen tüm rayiçler için geçerli olmak üzere alt endeksin belirlenemediği durumlarda endeks kullanılacaktır.
Fiyat farkı ödenmesi öngörülmeyen işlerde kullanılabilecek rayiçler aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
Varsa yüklenicinin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler: Proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılır. (Proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks/ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks)
Proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu yılda kamu kurum veya kuruluşlarınca yayımlanan rayiçler: Proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, rayiçlerin yayımlandığı tarihin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılır. (Proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks/rayiçlerin yayımlandığı tarihin içinde bulunduğu aya ait alt endeks) Rayiçlerin proje değişikliği onayının yapıldığı yıl içinde birden fazla kez güncellenerek yayımlanması durumunda proje değişikliği onay tarihinden önce yayımlanan son rayiçler esas alınır.
İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan rayiçler: Yeni fiyat hesabının yapılacağı işin proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, benzer nitelikteki yapım işinin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılır. (Yeni fiyat hesabının yapılacağı işin proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks/benzer nitelikteki yapım işinin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeks)
İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış, proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait yerel rayiçler: Fiyat farkı ödenmesi öngörülmeyen işlerde, rayiçlerin proje değişikliği onay tarihi itibarıyla güncellenmesi gerektiğinden proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış rayiçler herhangi bir güncelleme yapılmadan kullanılacaktır.
Önceki düzenlemede olduğu gibi yeni fiyatın Yüklenici ile birlikte belirlenmesi gerekmektedir. Yeni fiyatın hesabında, sözleşmede yeni birim fiyat analizleri için önceden belirlenmiş bir kâr ve genel gider oranı varsa bu oran dikkate alınacaktır. Sözleşmede bu konuda bir oran belirlenmemiş ise oluşturulan kâr ve genel gider hariç analiz tutarına %10 oranındaki yüklenici kârına ilave olarak %15 oranına kadar idare ve yüklenicinin anlaştığı oranda genel gider eklenecektir.
Yeni fiyatın belirlenmesinde baz alınacak üst sınır konusunda ise beşinci fıkrada düzenleme yapılarak sözleşmede kâr ve genel gider oranının önceden belirlenmemiş olması durumunda üst sınır hesabı yapılacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla sözleşmede kâr ve genel gider oranının önceden belirlendiği durumlarda bu oranlar üzerinden yeni fiyat tespiti yapılacak, üst sınır uygulaması söz konusu olmayacaktır.
Sözleşmede kâr ve genel gider oranının önceden belirlenmemiş olması durumunda; önceki düzenlemede olduğu gibi Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunup bulunmamasına göre bir ayrıma gidilmiştir.
1) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunduğu tespit edilirse, benzerlik gösteren iş kalemi için Yüklenicinin teklifi, İdarenin bu iş kalemi için resmi analiz ve güncellenen rayiçler de kullanılarak hesapladığı birim fiyata bölünecektir. İdare tarafından ayrıca yeni iş kalemi için resmi analiz ve güncellenen rayiçler de kullanılarak fiyat hesaplanacaktır.
a) Bölme işlemi sonucunda bulunan oran 0,90’a eşit veya küçükse, bu oran yeni iş kalemi için resmi analiz ve güncellenen rayiçler de kullanılarak hesaplanan fiyat ile çarpılacaktır. Yeni birim fiyat, bulunan bu tutarı geçemeyecektir.
b) Bölme işlemi sonucunda bulunan oran 0,90’dan büyükse, yeni iş kalemi için resmi analiz ve güncellenen rayiçler de kullanılarak hesaplanan fiyat ile 0,90 çarpılacak ve yeni birim fiyat bulunan bu tutarı geçemeyecektir.
2) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmadığı tespit edilirse, yeni birim fiyat, yeni iş kalemine ait resmi analiz ve güncellenen rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90’ını geçemeyecektir.
Konuya ilişkin olarak Kamu İhale Genel Tebliğinin 53.5 maddesinde açıklamalara ve örneklere yer verilmiştir. 1 Eylül 2025 tarihinde yürürlüğe giren mevzuat değişiklikleri kapsamında üst sınırın hesabında dikkate alınacak rayiçlerin güncellenmesine ilişkin değişiklik yapılmış, bunun haricinde uygulamada herhangi bir değişikliğin bulunmadığı gözlenmektedir.
Yeni fiyatın belirleneceği süre konusunda değişikliğe gidilmiş ve yeni fiyatın, yüklenici ile birlikte proje değişikliği onay tarihinden itibaren otuz gün içinde ve her halükarda yeni iş kaleminin imalatına başlanmadan önce tespit edilmesinin esas olduğu düzenlemesi getirilmiştir. Dolayısıyla, istisnai haller dışında yeni fiyatın tespiti, yeni iş kaleminin imalatına başlanmadan önce yapılmalıdır.
Uyuşmazlık durumunda yapılacak işlemler konusunda ise herhangi bir değişikliğe gidilmediği, anlaşmazlığın idare tarafından on gün içinde Yüksek Fen Kuruluna intikal ettirileceği, Yüksek Fen Kurulu tarafından tespit edilen fiyatın iki tarafça kabulünün zorunlu olduğu, Yüklenicinin fiyat uyuşmazlığı hakkındaki Yüksek Fen Kurulu kararını beklemeden idare tarafından tespit edilmiş geçici fiyat üzerinden işe devam etmek zorunda olduğuna ilişkin düzenlemelerin korunduğu görülmektedir.
Bunların haricinde aşağıda belirtilen düzenlemelerde de herhangi bir değişikliğin olmadığı ve bunlara ilişkin uygulamanın aynen devam ettiği görülmektedir:
“(7) İdare istediği takdirde; bir işte, sözleşmeye esas proje içinde kalan ancak öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olduğu hallerde, ayrıca bir yükleniciye yaptırılması mümkün olan bir işi başkasına da yaptırabilir, bundan dolayı yüklenici herhangi bir hak talebinde bulunamaz.
(8) 12 nci maddenin dördüncü fıkrasına göre gerçekleştirilen proje değişikliğine bağlı olarak iş eksilişinin ortaya çıktığı durumlarda, iş eksilişi kapsamına giren imalatların fiyatının hesaplanmasında, bu maddede yer alan yeni fiyatın tespitine ilişkin hükümler uygulanır.”